Afgelopen week kondigde het kabinet aan een prijsplafond in te voeren voor aardgas en stroom. Dit om te voorkomen dat Nederlanders vanwege de hoge energieprijzen hun energierekening niet meer kunnen betalen. De prijsplafonds lijken op het eerste oog een goede maatregel om te beletten dat mensen aankomende winter in de kou komen te zitten. Toch pakt de maatregel die door het kabinet werd gepresenteerd niet gunstig uit en is het wenselijk deze op bepaalde punten aan te passen.
In de troontrede gaf de koning aan dat de urgentie van de klimaat- en energietransitie alleen maar groter wordt. ‘Het oog moet gericht blijven op de lange termijn zodat de 60% CO2-reductie in 2030 behaald kan worden’, luidde zijn boodschap. De op dezelfde dag gepresenteerde prijsplafonds doen juist precies het tegenovergestelde en tonen geen lange termijn versie. Het kabinet heeft al sinds het uitbreken van de oorlog in de Oekraïne de tijd gehad met maatregelen te komen voor de hogere energieprijzen. De nu in allerijl aangekondigde maatregelen getuigen van korte termijn denken waarin de klimaatdoelen niet centraal staan.
Geen stimulans voor warmtepomp
Met de gestelde prijsplafonds van € 1,50 voor gas en € 0,70 voor elektriciteit zitten de energieprijzen volgens de overheid op hetzelfde niveau als in januari 2022, voordat de oorlog begon. Dit is echter onjuist. Volgens het CBS was de gemiddelde gasprijs in januari 2022 € 1,73. Het prijsplafond is meer dan € 0,20 euro lager dan de werkelijke prijs begin dit jaar. Met elektriciteit is juist precies het tegenovergestelde aan de hand. Waar volgens het CBS de prijs in januari gemiddeld € 0,39/kWh was, is het prijsplafond bepaald op € 0,70/kWh, zo’n € 0,30 hoger. Het is dan ook meer dan terecht dat organisaties – waaronder de Consumentenbond – alarm slaan om het feit dat alleen de gasprijs laag wordt gehouden. Met de voorgestelde prijsplafonds wordt de consument niet meer gestimuleerd over te stappen op de energiezuinige warmtepomp. Sterker nog, mensen met een hybride warmtepomp doen er vanaf november financieel goed aan deze niet meer te gebruiken. Bovendien wordt de insteek van de overheid dat op natuurlijke momenten (zoals verbouwing en verhuizing) een duurzame keuze wordt gemaakt, door deze prijsmaatregelen gefrustreerd.
Kosten warmtenet nemen enorm toe
De voorgestelde prijsplafonds gaan alleen over aardgas en elektriciteit, er wordt met geen woord gerept over warmtenetten. Omdat de huidige tarieven voor warmte nog steeds zijn gekoppeld aan de gasprijs, nemen de kosten voor warmte in 2023 enorm toe. Dat terwijl warmtenetten juist vaak voorkomen in huurhuizen die relatief slecht geïsoleerd zijn. Bovendien wordt voor de meeste warmtenetten geen gebruikgemaakt van aardgas. Het is cruciaal dat ook voor deze groep een uitwerking van het prijsplafond komt.
Niemand in de kou?
Hoe zorgen we ervoor dat er niemand in de kou komt te zitten aankomende winter en dat verduurzamen met een warmtepomp ook financieel aantrekkelijk blijft ?
- Zorg dat ook met de prijsplafonds huishoudens worden gestimuleerd om minder energie te gebruiken. Bijvoorbeeld door het plafond voor aardgas als extra stimulans iets lager te leggen dan het gemiddelde gasverbruik per Nederlands huishouden (1200 m³). De bespaarde uitgaven kunnen als extra energietoelage worden gegeven aan diegenen die dat echt nodig hebben.
- Zorg dat de prijzen overeenkomen met de situatie van januari 2022 óf verlaag het plafond op de elektriciteitsprijs, zodat elektrificeren blijft lonen. Wanneer het prijsplafond voor aardgas op € 1,50/m³ blijft, moet het plafond voor elektriciteit in ieder geval een factor 3 onder de gasprijs liggen; maximaal € 0,50/kWh, maar liefst lager. Tot nu toe was de verhouding tussen gasprijs en elektriciteitsprijs immers een factor 4 tot 5.
- Zorg dat de prijs voor warmte zo snel mogelijk wordt losgekoppeld van de gasprijs, alleen op die manier kan een eerlijke prijs worden betaald. Voor aankomende winter moet ook voor gebruikers van warmtenetten een regeling worden getroffen in de prijsplafonds, bijvoorbeeld door de prijzen voor warmte te bevriezen.
Het kabinet is nog bezig met het uitwerken van de prijsplafonds en de exacte kosten die de prijsplafonds met zich meebrengen zijn nog niet bekend. In eerste instantie wordt € 5.4 miljard hiervoor aangewend, maar verwacht wordt dat de kosten veel hoger uit gaan vallen. Dit roept dan ook de volgende vraag op: hoe had de huidige situatie eruit gezien als we al deze miljarden de afgelopen jaren al hadden ingezet voor verduurzaming van de woningbouw?